Als we jong zijn, maken we soms vol overtuiging bepaalde keuzes waarvan we later het gevoel hebben dat ze totaal niet bij ons passen.  Hoe komt dat? Is het te voorkomen? En hoe vind je alsnog het voor jou juiste pad? Opnieuw je eigen pad vinden, draait om twee vragen: Wie ben ik en wat wil ik? 

Als je merkt dat je niet meer op de juiste plek zit, is het zaak het roer om te gooien. Maar zeker als je geen twintiger meer bent, misschien een hypotheek en een gezin hebt, is dat geen makkelijke stap. Als je al jaren hetzelfde pad bewandelt, is het spoor bovendien diep: Dit is wat je kunt, waarin je je hebt ontwikkeld. Zomaar iets anders doen lijkt onhaalbaar. Bovendien: hoe weet je wat wel het juiste pad is?

Verkeerde pad

Veel mensen kiezen als ze aan het begin van hun loopbaan staan bewust voor een vak, in de volle overtuiging dat dit is wat ze graag willen. Anderen rollen erin, zonder er verder diep over na te denken of helder voor ogen te hebben waar hun roeping ligt. Opvallend is dat beide groepen vaak gaandeweg ontdekken dat ze het verkeerde pad zijn ingeslagen. Het werk dat je eerst voldoening gaf, leidt steeds vaker tot stress of onvrede. Het kost je meer energie dan dat het je oplevert. Allemaal factoren die kunnen bijdragen aan het ontstaan van een klassieke burn-out.

‘Het kost echt heel veel energie om dag in dag uit te leven op een manier die ver afstaat van jouw eigen waarden’ 

Burn-out is een groot maatschappelijk probleem. Volgens onderzoek van TNO (de Nederlandse Organisatie voor toegepast natuurwetenschappelijk onderzoek) kampten in 2018 zo’n 1,4 miljoen Nederlanders met burn-out gerelateerde klachten. Die ontstaan op steeds jongere leeftijd, en als je er niets aan doet, houden ze lang aan.

Andere levensfase  

Eerst even terug naar het begin: kiezen veel mensen inderdaad het verkeerde pad. En: zit datgene wat goed bij je past altijd al in je? Of veranderen we nu eenmaal gedurende ons leven, waardoor wat eerst goed voelde op een bepaald moment niet meer zo passend is?
Beide aspecten spelen een rol, zo blijkt. ‘Mensen ontwikkelen zich, en zeker als zij in een andere levensfase komen, kan ook de lading die een bepaalde waarde heeft veranderen,’ vertelt Erik van Nieuwpoort, partner, trainer en adviseur bij leiderschapsinstituut FranklinCovey Nederland, en bij People & Company. ‘Als jij bijvoorbeeld vrijheid hoog in het vaandel hebt staan, zal het verlangen daarnaar wellicht minder prominent worden als je kinderen krijgt. Het freelancersbestaan dat je heerlijk vond is ook onzeker, terwijl je met een gezin misschien meer vastigheid wilt.’
Die vaste baan met veel uren was misschien ooit een juiste keuze, maar het kan zijn dat je je in een andere richting hebt ontwikkeld. Je bevindt je in een andere levensfase waarbij het keiharde werken minder goed past.

‘Mensen kunnen vaak het verschil tussen ‘willen’ en ‘moeten’ niet meer maken’

Wat zijn je waarden, wat is je missie?

Van Nieuwpoort is ervan overtuigd dat iedereen diep van binnen een missie heeft, gevormd door vaste waarden die niet daadwerkelijk veranderen. ‘Als we die waarden kennen, kunnen we veel beter de juiste keuzes maken,’ denkt hij. ‘Het zit in ons, maar moet alleen vaak nog ontsloten worden, en hoe dat moet hebben we meestal niet van huis uit meegekregen.’
Nienke Wijnants, psycholoog en schrijver van de boeken Twintigerstwijfels & dertigersdilemma’s en Wie ben ik en wat wil ik? beaamt dat. ‘Dat veel mensen in een opleiding en later in een baan belanden die niet echt goed bij ze past, komt deels doordat zij nooit hebben geleerd te luisteren naar wat hun diepste waarden en verlangens zijn, laat staan die te benoemen. Veel meer worden zij beïnvloed door de mensen om hen heen.’
Wijnants: ‘We groeien op met allerlei meningen en ideeën die helemaal niet voortkomen uit onze eigen waarden en overtuigingen, maar die ons bewust of onbewust zijn aangeleerd of opgelegd. We worden gevormd door wat we horen, lezen en om ons heen zien, en dus ook door anderen. Daar is niks mis mee, mits je je daarvan bewust bent.’
Dat is vaak niet het geval, waardoor mensen volgens Wijnants het verschil tussen ‘willen’ en ‘moeten’ niet meer kunnen maken. ‘Ze zeggen bijvoorbeeld dat ze promotie willen maken, maar als je doorvraagt, denken ze vooral dat dit nu eenmaal van hen wordt verwacht. Sociale druk speelt daarbij een rol, maar meer nog hardnekkige aannames die je zelf hebt. Want moet iedereen echt carrière maken?

Wanneer je bewust bent van alle invloeden, regels en patronen waaraan je denkt je te moeten houden, kun je je er ook beter van ontdoen

Groei: Wie ben ik en wat wil ik?

Wat is er mis met blijven doen wat je graag doet? Groeien kan op veel verschillende terreinen. Soms speelt ook een bepaalde bedrijfscultuur een rol. Mensen denken: iets wordt hier nu eenmaal op die en die manier gedaan, dus zo moet het, ook als het tegen mijn integriteit ingaat. Maar het kost echt heel veel energie om dag in dag uit te leven op een manier die ver afstaat van jouw eigen waarden.’
Wanneer je bewust bent van alle invloeden, regels en patronen waaraan je denkt je te moeten houden, kun je je er volgens Wijnants ook beter van ontdoen. ‘En zul je dichter bij je oorspronkelijke kern komen.’ Ook zij gelooft dat we die wel degelijk hebben, gevormd door onze eigen waarden. ‘Niet voor niets schuurt het en ervaren we ongemak wanneer we dingen doen die daar te ver van afwijken.’

Tekst: Deirdre Enthoven