Kunst brengt ontspanning, verwondering en schoonheid in je leven. Onmisbaar in een leven waarin we zoeken naar meer bezieling, betekenis en betovering. OMG Magazine brengt daarom regelmatig artikelen over kunst. We nemen je mee langs bijzondere kunstenaars en opvallende werken. Laat je inspireren! Dit keer: Paul Gauguin en zijn laatste meesterwerk.

Waar komen we vandaan? Wat zijn wij? Waar gaan we heen? Paul Gauguin (1948-1903) schildert dit imposante, mysterieuze doek met deze titel in 1897 op Tahiti. Het laat de stadia van het leven zien, van geboorte tot dood. Alle artistieke capaciteiten en inzichten van Gauguin komen hierin samen; zijn persoonlijke mythologie. Het is zijn hoogtepunt en tevens laatste grote werk.

Gauguin is mentaal en fysiek er slecht aan toe wanneer hij dit doek schildert. Hij wil nog één keer een meesterwerk maken. Het doek wordt enorm met een afmeting van 139 bij 375 cm. Met olieverf geschilderd op grof geweven stof, vallen naast de maat de combinatie van warme en koude kleuren, de kleurvlakken en eenvoudige vormen met donkere contourlijnen op.

We zien allerlei exotische menselijke en dierlijke figuren in een landschap aan zee met een vulkaan op de achtergrond. Het filosofische schilderij dient van rechts naar links ‘gelezen’ te worden. De afgebeelde taferelen appelleren respectievelijk aan de drie spirituele levensvragen: Waar komen we vandaan? Wat zijn wij? Waar gaan we heen?

Rechts ligt een pasgeboren baby met de drie jonge vrouwen ernaast; het begin van het leven. Helemaal links zit een peinzende, oude vrouw, die lijkt te berusten in haar naderende levenseinde. De blauwe figuur staat waarschijnlijk voor het hiernamaals. In het midden zien we het dagelijks leven met als blikvanger de figuur die een vrucht plukt. Dit zou een verwijzing naar Eva in het Hof van Eden kunnen zijn

De drie levensvragen van Gauguin zijn tijdloos en dus actueel; zij raken aan onze innerlijke zoektocht naar herkomst, identiteit, bestaansrecht en bestemming

Symboliek

Zoals gebruikelijk in het symbolisme, waartoe dit schilderij behoort, laat niet alles zich precies uitleggen en interpreteren. De zieleroerselen van de kunstenaar, de persoonlijke gevoelens worden op een vaak raadselachtige, ondoorgrondelijke manier uitgedrukt met veel symboliek.

De schilderstijl van Gauguin behoort tot het postimpressionisme, een stijl die zich afzet tegen het impressionisme. Hier gaat het om de expressie van emotie en gevoel, waarbij een realistische weergave ondergeschikt is. Kleur, lijnen en vorm zijn belangrijk en vaak enigszins geabstraheerd. Gauguin noemt de stijl synthetisme en ontwikkelt zich binnen deze stroming tot het symbolisme.

Het leven van Gauguin

Gauguin leidt een veelbewogen leven. Hij begint zijn carrière als beurshandelaar, maar raakt steeds meer in de ban van schilderen. Met het instorten van de beurs in 1882 is hij werkloos en stort zich fulltime op het maken van kunst, lange tijd zonder financieel succes. Zijn vrouw Mette, met wie hij vijf kinderen heeft, verlaat hem.

Hij woont twee maanden in Arles samen met Vincent van Gogh om van elkaar te leren. Maar Gauguin is depressief. Ook ligt hij ook voortdurend overhoop met Van Gogh, ook niet de makkelijkste volgens de bronnen. Na een hooglopende ruzie snijdt Van Gogh zijn oor af, al zijn er ook boze tongen die beweren dat Gauguin hem dit letsel had toegebracht met een zwaard.

Exotisch

Met onder andere Émile Bernard richt Gauguin vervolgens de postimpressionistische School van Pont-Aven op. Gauguin vertrekt echter al gauw naar Tahiti, hij is platzak, en op zoek naar eenvoud. Daar richt hij zich op het schilderen van de plaatselijke bevolking dat primitief en dicht bij de natuur leeft. Zijn werk krijgt een exotische sfeer.

Toen hij Waar komen we vandaan? af had, deed Gauguin een zelfmoordpoging. Hij knapt echter weer op. In 1991 vertrekt hij naar de Marquesaseilanden, waar hij twee jaar later alsnog overlijdt aan ziekte. In 1936 wordt het doek aangekocht door het Museum of Fine Arts in Boston. De drie levensvragen van Gauguin zijn tijdloos en dus actueel; zij raken aan onze innerlijke zoektocht naar herkomst, identiteit, bestaansrecht en bestemming.

Tekst Inez Huis Beeld Wikimedia Commons

Meer lezen?

• De appel als symbool in de kunst
• Hilma af Klint: schilderen via spirituele gidsen
• Daarom doet kunst ons goed