De abdis Hildegard van Bingen was beroemd in heel Europa, mede dankzij door haar indringende visioenen waarin ze boodschappen kreeg van God.

Al van jongs af aan had Hildegard religieuze visioenen, die haar beangstigden, maar waarover zij met niemand kon praten. Tot 1141 leidde Hildegard een leven in de luwte, maar een indringend visioen veranderde de koers van haar leven. Ze zag een vurig licht: ‘Niet verbrandend maar verwarmend, zoals de zon een voorwerp verwarmt’. Ook hoorde een stem die haar vanuit de hoogte opdroeg te gaan opschrijven wat ze in haar visioenen zag.

Samen met haar secretaris, de monnik Volmar, ging Hildegard aan het werk en schreef de visioenen op. Na tien jaar had ze haar boek klaar, Scivias – Ken de Wegen, waarin ze 26 visioenen beschreef. Het waren theologische verhandelingen over de Bijbel. Het was opgeschreven in het Latijn en niet bedoeld voor gewone burgers, van wie de meesten niet konden lezen, maar voor geestelijken.

Ze zag een vurig licht, niet verbrandend maar verwarmend

Hildegards visioenen verklaarden wat de wil en bedoeling van God waren, gaven uitleg bij verhalen uit de Bijbel en waarschuwden kerkelijke gezagsdragers dat hun liederlijke levensstijl, zelfverrijking en vriendjespolitiek de Kerk ondermijnden. Hildegard leefde in een tijd waarin de macht van de Kerk op een hoogtepunt was, maar ook machtsmisbruik welig tierde. Ze bleef geestelijken erop wijzen dat zij het goede voorbeeld zouden moeten geven.

Authentiek of hallucinaties?

Er is veel gespeculeerd over Hildegards visioenen. Gelovigen accepteren ze als authentieke boodschappen van God. Anderen, zoals de beroemde psychiater Oliver Sachs, verklaarden ze als hallucinaties die het gevolg waren van de migraine waaraan ze zou hebben geleden. Hildegard was tijdens haar leven vaak ziek.

‘Ik nam de visioenen waar terwijl ik klaarwakker was’

Maar er is ook een andere verklaring. Om als vrouw in de twaalfde eeuw serieus genomen te worden was het belangrijk dat Hildegard aannemelijk kon maken dat God rechtstreeks tot haar sprak, dat zij slechts een boodschapper was. Hildegard maaide het gras voor de voeten van haar criticasters weg door steeds te schrijven dat ze haar visioenen bij volle bewustzijn kreeg. ‘Ik nam ze waar terwijl ik klaarwakker was, helder van geest, met ogen en oren van de innerlijke mens, op openbare plaatsen, op de wijze waarop God het wilde.’

Gods woord

Slim zocht ze in een lange brief toenadering tot de belangrijkste kerkelijk leider van haar tijd, de monnik Bernardus van Clairvaux, die ze nederig om steun vroeg om haar visioenen te begrijpen en op te schrijven. Zo maakte ze zichzelf beroemd. Haar tegenstanders dachten wel twee keer na alvorens haar religieuze visioenen in twijfel te trekken, want dan leek het net alsof ze Gods woord zelf in twijfel trokken.

De visioenen waren ook een literair stijlmiddel waarmee ze haar boeken structuur gaf. Enerzijds schreef ze persoonlijk; de visioenen waren immers voor haar bedoeld. Maar ze waren ook afstandelijk en objectief omdat ze zich slechts een doorgeefluik en tolk van Gods woord voelde.

Tekst Rutger Vahl Beeld Greg Rakozy | Unsplash | Karlheinz Oswald Hildegard von Bingen, Einigen | Wikimedia

Lees hier meer over Hildegard