Maria als icoon

Maria, icoon van genade 

Maria is een van de belangrijkste vrouwen in de Bijbel, maar wie was zij? De moeder van Jezus, de vrouw die nog altijd wereldwijd wordt geëerd en aanbeden door miljoenen katholieken, maar als mens? De protestantse theoloog Arnold Huijgen gebruikte zijn extra vrije tijd tijdens de eerste lockdown voor onderzoek naar Maria. Inderdaad: zijn corona-uren besteedde hij aan de vrouw die in kunstwerken wordt afgebeeld met een corona; een lichtkrans rondom het hoofd. OMG stelt drie vragen aan de auteur Arnold Huijgen.

Maria als icoon van genade. Dat woord genade fascineert; we zitten in een tijd waarin het lijkt dat mensen constant en haarscherp tegenover elkaar staan en met elkaar strijden. Is er meer dan ooit behoefte aan een icoon als zij? 

Arnold Huijgen: ‘Dat denk ik wel. Maria verbindt. Ik vind het opvallend dat ook niet-christenen zich vrij gemakkelijk openstellen voor Maria. Als het over Christus gaat, wordt het snel zwart-wit: je bent voor Hem of tegen Hem, je bent christen of je bent het niet. Maar rondom Maria is meer ruimte: je kunt iets met haar hebben zonder expliciet christen te zijn. Bovendien speelt Maria (Maryam) ook in de islam een grote rol: in de Koran is zij een nog prominentere figuur dan in de Bijbel.’

‘Juist in dit soort tijden van corona is er behoefte aan troost en zorg en christenen hebben die vaak gezocht bij Maria. Ik vond het indrukwekkend dat paus Franciscus vorig jaar maart op het natte, lege Sint-Pietersplein bad bij een icoon. Deze icoon, Salus Populi Romani, hangt normaal in de grote Mariakerk van Rome, de Santa Maria Maggiore. In vorige eeuwen werd deze icoon bij pestepidemieën door Rome rondgedragen. Zo’n icoon verbindt ons met vorige generaties, die meer dan wij gewend waren aan ontwrichtende rampen zoals pandemieën. Een blik op Maria is een blik op Gods genade aan haar. Die genade troost.’

In uw voorwoord schrijft u: ‘Een paar jaar geleden had ik niet kunnen denken dat ik een boek over Maria zou schrijven. Al langer vond ik dat zij in protestantse kring werd ondergewaardeerd, maar het bleef bij die gedachte.’ Hoe zou u na uw onderzoek en het schrijven van uw boek Maria herwaarderen?

Arnold Huijgen: ‘Allereerst: ze is moeder van alle gelovigen. Toen nog niemand het evangelie kende en het letterlijk ongehoord was, aanvaardde zij het gelovig. Aan de voet van het kruis wordt ze door Jezus aan Johannes toevertrouwd, en Johannes aan haar. “Zoon, zie je moeder”, zegt Jezus tegen Johannes. Er ontstaat een nieuwe familieband, niet door bloedbanden, maar door de band van de Gekruisigde. Zoals Abraham in het Eerste Testament van de Bijbel de vader van alle gelovigen wordt, zo wordt Maria in het Nieuwe Testament de moeder van alle nieuwtestamentische gelovigen.’

Maar Maria moet ook als vrouw geherwaardeerd worden. In de Bijbel doen vrouwen volop mee in de dienst aan God en Maria ontvangt zelfs het voorrecht dat ze Jezus mag baren. Die herwaardering van Maria als vrouw zal met de nodige voorzichtigheid moeten plaatsvinden. In vroeger tijd is het beeld van Maria enerzijds gekleurd door een ideaal van maagdelijkheid, waardoor seksualiteit lager werd gewaardeerd dan in de Bijbel gebeurde, en anderzijds werd Maria als moeder eeuwenlang voorgehouden als ideaal aan vrouwen, alsof enkel in het moederschap de levensvervulling van vrouwen zou liggen.’

U bent christelijk-gereformeerd en hoogleraar Systematische Theologie. U deed iets wat de protestantse wereld verraste: een boek schrijven over Maria. Maar het succes is groot. Maria, icoon van genade werd verkozen tot Theologisch boek van het jaar. De jury vindt dat het boek een belangrijke bijdrage levert aan de oecumenische gedachte. U werd geïnterviewd in allerlei media, van kranten tot televisieprogramma’s. Bent u verrast door die aandacht en deze waardering?

Arnold Huijgen: ‘De waardering verrast me meer dan de aandacht. Dat het in de protestantse wereld opzien zou baren dat ik met een boek over Maria kwam, had ik eerlijk gezegd wel verwacht. Maar dat de ontvangst zo positief zou zijn en dat mijn boek ook in rooms-katholieke kring wordt omarmd, heeft mij positief verrast. Natuurlijk helpt het dat de vormgever een werkelijk schitterend omslag heeft gemaakt met precies zo’n Mariafiguur als past bij mijn boek: ze kijkt je aan, is zelfbewust maar niet arrogant, ze heeft een aureool en is direct herkenbaar als Maria.’

‘Maria. Icoon van genade’ is een theologisch werk over Maria. Een doortimmerd overzicht van de ontwikkeling in het denken over Maria door de eeuwen heen. Maria wordt vanuit verschillende invalshoeken beschouwd: als voorbeeld van geloof en vertrouwen, als  joods meisje, moeder van Jezus én moeder van de gelovigen.

Tekst José Leeuwenkamp Beeld Pro Church Media | Unsplash

OMG-magazine - maria icoon van genade

Maria. Icoon van genade is een theologisch werk over Maria. Een doortimmerd overzicht van de ontwikkeling in het denken over Maria door de eeuwen heen. Maria wordt vanuit verschillende invalshoeken beschouwd: als voorbeeld van geloof en vertrouwen, als  joods meisje, moeder van Jezus én moeder van de gelovigen.