We hebben zin in het leven, willen het meemaken en ons verwonderen. Maar soms is die vonk weg. Je zit op een dood spoor. De keuzes die je ooit maakte, passen niet meer bij je. Hoe vind je opnieuw het juiste pad?  Het inmiddels klassieke gedachtegoed van Stephen Covey biedt uitkomst. Hij laat zien hoe je van effectieve en tevreden mensen leert hoe je levenskeuzes maakt. Mensen die effectief zijn en tevreden beschikken over een set unieke eigenschappen. ‘Achter deze eigenschappen zitten principes die voor iedereen waar ook ter wereld gelden.’

Halverwege je leven ontdekken dat je op het verkeerde pad zit; het overkomt veel mensen. Maar wat dan? Ontdekken wat je echt wilt, kan een enorme worsteling zijn. Erik van Nieuwpoort (trainer bij leiderschapsinstituut FranklinCovey Nederland) begeleidt mensen bij het bewustmaken van hun belemmeringen en het vinden van hun eigen waarden. Hij maakt daarbij gebruik van het gedachtegoed van Stephan Covey.

Richt je op de aspecten in het leven waarop je invloed hebt

Deze Amerikaanse auteur, filosoof en managementgoeroe werd beroemd door zijn in 1989 verschenen boek The Seven Habits of Highly Effective People, waarin hij onder meer benadrukt dat wanneer je je vooral richt op die aspecten in je leven waarop je invloed hebt, dit je effectiviteit en tevredenheid in werk en relaties ten goede komt. ‘Covey stelt dat mensen die dat goed kunnen en dus effectief en tevreden functioneren op alle terreinen in hun leven, over zeven eigenschappen beschikken. Achter deze eigenschappen zitten principes die voor iedereen waar ook ter wereld gelden,’ legt hij uit.

 Wanneer je je vooral richt op die aspecten in je leven waarop je invloed hebt, komt dit je effectiviteit en tevredenheid in werk en relaties ten goede

Dit zijn de 7 kenmerken van effectieve en tevreden mensen

1. Ze zijn proactief en nemen verantwoordelijkheid. Achterliggende waarden zijn onder meer keuzevrijheid, initiatief- en vindingrijkheid.
2. Ze beginnen met een einddoel in gedachten, een concreet beeld waar ze naartoe willen. Achterliggende waarden zijn bijvoorbeeld visie en toewijding.
3. Ze doen belangrijke zaken eerst, zodat altijd duidelijk is wat ze moeten doen. Achterliggende waarden: focus, integriteit en discipline.
4. Ze creëren win-winsituaties: kijken naar waar ze de ander tegemoet kunnen komen en vice versa. Eerlijkheid en overvloed zijn hier de achterliggende waarden.
5. Ze richten zich op het begrijpen van de ander; luisteren met de intentie om te begrijpen in plaats van te antwoorden. Achterliggende waarden zijn respect, wederzijds begrip, empathie en moed.
6. Ze creëren synergie, oftewel: ze zoeken naar hoe zij elkaar kunnen versterken, zodat een plus een drie wordt. Achterliggende waarden zijn onder meer creativiteit, samenwerking en diversiteit.
7. En ze houden, zoals Covey dat noemt, ‘de zaag scherp’. Daarmee bedoelt hij dat je goed voor jezelf zorgt op vier gebieden: fysiek, mentaal, sociaal-emotioneel en spiritueel. De achterliggende waarden hier zijn vernieuwing, continue verbetering en balans.

Persoonlijke ontwikkeling

De eerste drie eigenschappen betreffen persoonlijke ontwikkeling en onafhankelijkheid,’ legt Van Nieuwpoort uit. ‘Zoals het bepalen van je eigen inzichten en het invullen van persoonlijk leiderschap. De volgende drie eigenschappen zijn gericht op wederzijdse afhankelijkheid en gaan over jou in relatie tot anderen.  Ze gaan over het aangaan van relaties, empathische communicatie en creatieve samenwerking. De laatste eigenschap is eindpunt en tevens startpunt. Hoe beter je de zaag scherp houdt, hoe beter je in staat zult zijn de andere aspecten goed te vervullen.’

‘Zeker als je regelmatig even naar binnen keert, ontstaat meer ruimte voor je innerlijke stem en krijg je helder wat jij belangrijk vindt en graag wilt’

Vooral in het scherp houden van de zaag schuilt een krachtige manier om je diepste waarden terug te vinden. ‘Zeker als je bijvoorbeeld door middel van yoga, meditatie of mindfulness regelmatig even naar binnen keert, ontstaat meer ruimte voor je innerlijke stem en krijg je helder wat jij belangrijk vindt en graag wilt,’ vertelt Van Nieuwpoort. ‘Met meteen ook de kanttekening dat het niet altijd gemakkelijk gaat. Soms is het klip en klaar wat je wilt, je komt in een flow. Dan stagneert het proces weer of stuit je op dilemma’s. Je wilt bijvoorbeeld graag meer geld verdienen maar ook qualitytime doorbrengen met je gezin. Of je wilt loyaal zijn aan je werkgever maar ook aan je partner. Je moet dus vaak keuzes maken en je afvragen: wat maakt mij nu het gelukkigst?’

Luisteren naar jezelf vergt oefening

‘Echt goed naar jezelf luisteren vergt oefening,’ vult Nienke Wijnants aan (psycholoog en schrijver). Het kan bijvoorbeeld heel verhelderend en relativerend zijn om te bedenken: wat wil ik als alles kan en mag? Maar van de zee aan mogelijkheden die dan ontstaat, raken mensen soms ook in paniek.

Wijnants: ‘Zoals Jean-Paul Sartre en Albert Camus al schreven: te veel vrijheid is beangstigend. Want als je helemaal vrij bent, wat moet je dan doen? Als de toekomst helemaal openligt, voel je je al snel verloren. Het is dan aantrekkelijk om toch te blijven hangen in de regels en waarden die we zo goed kennen.’

Een manier om dichter bij je diepste waarden te komen is volgens Wijnants nadenken over de vraag of het menselijk bestaan op aarde überhaupt ‘zin’ heeft. ‘Dat schrikt vaak af, want stel dat het antwoord nee is? In de woorden van Camus: ‘Als het leven zinloos is, waarom pleegt de mens niet collectief zelfmoord?’ Waar de Franse filosoof meende dat ‘angst’ de mens daarvan weerhoudt, stel ik dat de mens naast doodsangst ook over pure ‘levenslust’ beschikt. We hebben zin in het leven, willen het meemaken, ons verwonderen. Als je je de vraag naar de implicaties van een ‘zinloos’ bestaan dwingend stelt, ontstaat nieuwe levensvreugde, motivatie en enthousiasme. Juist zinloosheid biedt de ultieme vrijheid om alleen dat te doen wat jij echt wilt.’

Het vinden van je waarden vraagt om nadenken, gesprekken voeren, het is soms tijdrovend en een grote uitdaging. Wijnants: ‘Maar het loont wel. Je keuzes worden logischer, je voelt intuïtief aan wat de juiste weg is.’ Die ook daadwerkelijk inslaan vergt soms wel moed. ‘Zelfs als voor jou heel duidelijk is wat je wilt doen, kan die laatste stap zetten lastig zijn. Die veroorzaakt soms frictie met je omgeving, mensen begrijpen lang niet altijd waarom je een andere weg inslaat. Het toch doen kan een enorm krachtig gevoel geven,’ besluit ze, ‘en levert bovendien vaak verrassende resultaten op.’

• Erik van Nieuwpoort is partner, trainer en adviseur bij leiderschapsinstituut FranklinCovey Nederland, en bij People & Company.
• Nienke Wijnants is psycholoog en schrijver van de boeken Twintigerstwijfels & dertigersdilemma

Tekst Deirdre Enthoven