Wat hebben Sneeuwwitje, Eva en Eris (de godin van de ruzie) met elkaar gemeen? Ze hielden allemaal ooit een appel vast. Tijd om die appel eens te onderzoeken. Is de appel een symbool van kennis, vruchtbaarheid. Of van verlokking en zonde?

Onze geliefde appel bevat volop vitaminen en mineralen, maar is ook rijk aan symbolische betekenissen: in de Noorse mythologie die van eeuwige jeugd, in de Griekse mythologie van vruchtbaarheid. En in de Bijbel een negatievere betekenis, namelijk die van verlokking en zonde, maar ook van kennis. Verder is de appel populair in sprookjes en in spreekwoorden. De appel, zo blijkt, is een zeer veelzijdig stukje fruit.

Twistappel

De term twistappel is ontleend aan de Griekse mythologie. Op het huwelijk van Peleus en Thetis gooit Eris, godin van de ruzie, een gouden appel tussen de bruiloftsgasten. Op de appel heeft zij ‘voor de schoonste’ geschreven. De drie godinnen Hera, Pallas Athena en Aphrodite voelen zich aangesproken en twisten over wie de titel toekomt. Paris, de zoon van de Trojaanse koning moet optreden als scheidsrechter. Hij kiest voor Aphrodite als de allerschoonste der godinnen, omdat zij ervoor kan zorgen dat hij de mooiste vrouw van de wereld krijgt. Daarop schaakt (ontvoert) Paris Helena, de vrouw van de Spartaanse koning. En zo begint de Trojaanse Oorlog.

Eeuwig jong

Ook in de Noorse mythologie speelt de appel een bijzondere rol. Godin Idun is bewaarster van de appels der jeugd (zie het schilderij op deze webpagina). De goden eten ze om eeuwig jong te blijven. Op een moment wordt Idun ontvoerd door de reus Thjazi, die daarbij hulp krijgt van Loki, god van chaos en leugens. De goden merken na een tijdje dat zij verouderen, maar Loki niet. Dat wekt hun argwaan. Loki ziet geen andere uitweg dan alles opbiechten en helpt vervolgens de goden om Idun en haar appels te bevrijden.

Het kwaad

In het christendom staat de appel voor verleiding door het kwade, maar ook voor kennis. Hoewel het niet vaststaat of het in de Bijbel daadwerkelijk om een appel gaat, wordt het doorgaans wel aangenomen en ook als zodanig in de kunst afgebeeld. Adam en Eva wonen zeer vredig in het Hof van Eden, het Paradijs. God verbiedt Adam en Eva van de boom van de kennis van goed en kwaad te eten; zij zullen sterven als ze dat toch doen.

De als slang vermomde duivel haalt Eva over om toch een appel van deze boom te eten. Ze zal een god worden met alle bijbehorende wijsheid, belooft de slang. Eva neemt een hap en biedt ook Adam de smakelijke vrucht aan. Adam verslikt zich en er blijft een stuk appel in zijn keel steken. Sindsdien hebben mannen een zichtbaar aandenken aan deze zonde: de adamsappel. De zondeval is een feit; Adam en Eva zijn uit de gratie bij God en worden uit het hof verdreven.

Verlokking

Ook in veel sprookjes komen appels voor, met als bekendste voorbeeld Sneeuwwitje. De jaloerse koningin gebruikt een mooi glanzend, maar vergiftigd exemplaar in een poging om haar stiefdochter Sneeuwwitje te doden. Dit lijkt een verwijzing naar de Bijbel, waar ook de appetijtelijke appel verleidt met alle nare gevolgen van dien. Ook Sneeuwwitje kan de appel niet weerstaan, neemt een hap en valt (schijn)dood neer. Als een prins haar wil meenemen, struikelt zijn dienaar bij het dragen van de kist, waardoor het stukje appel uit Sneeuwwitjes keel schiet en zij weer tot leven komt.

Appeltje voor de dorst …

Daarnaast is het stuk fruit in veel spreekwoorden verwerkt: de appel valt niet ver van de boom, door de zure appel bijten, een appeltje met iemand te schillen hebben, enz. Kortom een stuk fruit vol symboliek en betekenis. Toch aardig om even bij stil te staan de volgende keer wanneer je geniet van een punt appeltaart, een appel smoothie of een appeltje voor de dorst bewaart.

Tekst Inez Huis Beeld J. Doyle Penrose Bron Public domain, via Wikimedia Commons